Realblog

This is a good place to have a brief explanation about your site.

 CISHQIGU MA DHABAA MESE WAA DHALANTEED

Abaayo macaan ha u bixin mida tan, aniga waxaan calaf u yeeshay in aan ku jeclaado oo kaliya, laakiin uma yeelan jirkaagaan quruxda badan calaf, “macaan badnoow iska sabar ciil badnaa ina Adeerkeey aan cidleeyey calool xumo badanaa, wuxuu ku yiri abaayo waan kaa sii tagayaa ee by macaaneey, markuu ka soo tagay isa goo indhi hiisa ka baxaysso ilin farabadan oo aan aadi Karin meeshuu doono calashaan

   jaceyl ka ku qaraxsan qalbigiisa tii uu dunida ugu jeclaa uu dhalay Adeerkiis uu u adkeysan waayey, ereyada ay ku tiri ku na dhacay dhagihiisa, Muridi  oo aad moodid in uu rafaad san yahay in muddo ahna raashinkiisa uusan fiicneyn habeenkasta  ma jiifto jiif raaxo leh isa goo walbahaarsans ayuu yiri

Adduunyadu qaribanaa

Qalalaaso badanaa

Qaxar iyo dhibaato badanaa

Qasaaro badanaa

Qalbigayga markii hore qiima badanaa

Qaali badanaa waxaa la moodi jiray

Qorax ifisay a duunyadu

Qeybo badan

Qarni badan waxaan ka shaqeyn jiray

Qalbigayga ifidiisa

Qatartii soo wajahday

Qalbigayga ku yeelatay saameen balaaran

Qalbigay wuxuu iftiimin jiray xubnaha

Qaranka jirkayga

Qoraxdii arooryoo

Qaybisay falaaraha caashaqa

Qalbi jileec iyo ka baqida taan u

Qisoodee soo kuma weyn jeceylkayga

Qaaliga haa ee dadoowWaxaa aniga dardaaran ah

Qalbigaga ha ku qarin jeceylka ku

Qarsan kara adiga

Qalad yaan loo qabsan

Qaladaaydii aan jeclaaday

Qaladkaan waxaa dhigay qalbigayga

Qurux badnaa ma sidaan baa ii dambeeysay

 Anigoo ah qoraaga buuga waxaan halkaan uga Mahad celinayaa maamulka iyo Shaqaalaha Fatxi Bookshop & Printing Center.

-12-

HORDHAC

Waa maxay jaceyl?

Run ahaantii jaceylku ma ahan mid la macneyn karo, balse waxaa la isku raacsan yahay in uu yahay mid jira, waligiisna jiray, jiri doonana abid, jaceylkuna waa mid ay ka siman yihiin dhammaan noolaha oo dhan. Jaceylka waxaa ka hadlay abwaaniin badan kuna tilmaamay shey aan la qarin karin oo qofkii uu saaqo dhaxalsiin kara in ku guuleysto hadafkiisa iyo in uu ku baaba’o oo uu jab iyo hoog ka qaado.

Haddii aan wax ka xuso erayadooda, waxay yiraadeen: “Jaceylku waa macaan marna waa qaraar marba waa siduu kuu soo maro” oo ay ula jeedaan haddii jaceylka uu yahay mid lagula wado oo aan ku jirin laqdabo uu yahay mid macaan badan, marna uu yahay mid qaraar, wuxuu qaraar ku noqon karaa labo qof oo is jaceyl oo uu mid ka mid ah yahay laqdaboole, markaasna uu noqdo jaceylku mid qaraar. Haddaba, waxaan wax ka xusayaa jaceylka maanta ka jira dunida gaar ahaan midka dhex mara dhallinyarada Soomaaliyeed in uu leeyahay sifooyin lagu garto oo uu kaga duwan yahay jaceylkii waayihii hore, waxaana ka mid ah sifooyinkaan:

ü      Waan ku arkay waan ku caashaqay?

ü      Waan ku maqlay waan ku caashaqay?

ü      Waa la ikaa baray waan ku caashaqay?

ü      Waa la ikaa siiyay waan ku caashaqay?

Waxaan akhristow isku dayeynaa in aan si gooni gooni ah uga hadalno afarta qeybood ee aan kor ku soo xusay, iyadoo aan soo bandhigi doono mid kasta sida uu ku bilowdo, waana sidan:-

ü             Waan ku arkay waan ku caashaqay: waa marka uu arko qof qofka kale, isla markaana uu ku tala galo sidii uu qofkaas jaceyl ugu abuuri lahaa.

ü             Waan ku maqlay waan ku caashaqay: waa marka uu qofku ka barto taleefoon qof kale oo ay noqdaan lamaane, aakhirkiina uu noqdo jaceylkoodu mid lagu guuleysto oo miro dhal ah.

ü             Waa la ikaa baray waan ku caashaqay: waa marka lagu baro qof – rag ha ahaado ama dumar ha ahaado – markaasna

-1-

 ay isku noqdaan labo isku kalsoon oo aan la kala liicin Karin, jaceylkooduna uu noqdo mid miro dhal noqdo.

ü             Waa la ikaa siiyay waan ku caashaqay: Waa mid ka yimaado markiisa hore waalidka dhankiisa, waayo waxaa dhacda in waalidiintu ay isku qasbaan labo qofood oo aan is rabin oo ay ayagu maskaxdooda ka fikireen in hebel heblaayo oo ina hebel ah loo doono, aakhiritaankiina ay dhacdo in labada qofood ee la isku qasbay oo la isu doonay ayagoon waligood is arkin mid ka mid ah uu midka kale aad u jeclaado, waayo jaceylka waxaa ka keenaya isagoon u jeedin talaabo kale oo uu qaadi karo.

Waxaan buuggaan yar ugu talagalay in aan ku soo bandhigo hal mowduuc oo ka mid ah mowduucyada aan kor ku soo xusay, anigoo u arkay in mowduucani uu yahay ay ka faa’iideysan doonaan dhallinyarada Soomaaliyeed, una horseedi kara in ay fahmaan sida aan anigu u fahmay, waana qeybtii 1-aad, qeybaha dambe ee ka dambeeya Qeybtaan koowaad ayaana uga hadli doonaa qodobada afarta ah ee aan kor ku soo xusay.

Muriidi iyo Samiiro waxay ahaayeen walaalo aad isugu dhow, ahna ilmo adeero run ah. Muriidi wuxuu maalin maalmaha ka mid ah go’aansaday in uu aado Gobalka Mudug, gaar ahaan Gaalkacyo. Wuxuu maalmo  joogay  magaalada, magaalada Muqdishana   wuxuu uga  soo   tagey  inuu ka shaqeysto magaaladda Gaalkacyo, wuxuu magaaladda joogaba shaqao ayuu ka  bilaabay garaash uu kaga shaqeeynaayay qeybta Alxanka wuxuu joogaba magaalada waxaa timid gabadhii aheyd Samiiro, hooyadeed iyo walaaleheed markii ay garoonka ka soo dageen  waxaa soo dhaweeyey eheladeeda, waxaana dadka ka mid ahaa Muridi, wuxuuna arkay samiira oo ka soo dageysa diyaaradda samiiro waxay ahayd gabar aad u qurux badan, joog iyo jamaalna Ilaahay ku maneystay, isla markiiba  Muriidi waxaa galay jeceyl aan caadi ahayn waa la isa salaamay salaan kadib waxaa la gaaray markii laga bixi lahaa garoonka diyaaradaha ee Gaal kacyo, markii laga baxay garoonka oo la raacay babuurtii loogu tala galay dadkii imaanayey waxaa la tagay Hotelkii loo diyaariyey, Samiiro, Hooyadeed iyo walaalaheed.

-2-

macaan badan malabka shinida kana kana qaalisan Dahabka iyo Doolarka, Dirhamka, iyo Luulka iyo Dhaymanka salaan kadib: Abaayo aniga waan caafimaad qabaa intii ilaahay iigu talagalay adigana waxaan ilaah kaaga baryayaa in uu ku siiyo caafimaad iyo cimri dheeri iyo cibaado suuban’Gabadhii ayaa layaabtay sida cajaa’ibka badan naxariistuna ay ku jirto uu u salaamay Muridi, waxay ku tiri.‘Aboowe waxaan hawada kuu soo marinaayaa, inta aad igu salaantay oo kale’ Muridi ayaa yiri.‘Abaayo shimbir ayaa waxay kasoo duushay Ingiriiska, shimbirtii waxay timid Soomaaliya shimbirtii simbir ayaa jeclaaday, shimbirtii shimbir kii jeceylkiisa, iyadoo dareemin ayey laabatatay, waxayna u laabatay magaaladii ay ka timid’

  ‘Abaayo markii aad ka tagaysay magaaladda, aniga aad ayaan kuugu kurbooday, waxayna ila noqotay, aniga oo jooga iilka dhexdiisa, oo aysan cidna ila joogin markuu intaas yiri Muridi isagoo niyadiiso ay aad u naxsan tahay wadmihiisa ey aad u shaqeenayo’ ayey Samiiro ku tiri “Aboowe aniga sidaada oo kale ayaan ahaa, waana ku jeclaa, weliba waxaan ku jeclaaday, maalin tii aan kow ku arkay, laakiin jeceylkeyga ma aadan fahmin anigana waxaan ka xishooday, in aan kuu sheego jeceylka ihaayo markaana oo ah mid aan ka hadlikarin markaasna ah dumarnimo awgeed, hase ahaatee nasiib xumo waad fahmi weysay, laakiin waxaan aad uga xumahay, in aniga hadda aan ahay marwo, iyo naag la qabo, laakiin haddii aad horay iigu sheegi laheed, arrintaan farxada leh, waan kaa qaabili lahaa, ku gumana naceen Aqoon xumadda ku haysay markaas, Aqoontuna waa muhiim, mana jiro qof ka la soo baxay Caloosha Hooyadiis, ee wax labarto weeyaan aboowe laakiin aqoonta waxaa ka muhiimsan qalbi nadiif ah, run ahaantii qalbigaaga waa nadiif, aboowe macaane waxaan kaa codsanaa, oo aan kun iyo kow jeer kaa raali galinayaa qolkaan iftiinka ah oo aan kaaga dhigay mugdi, ee i cafi macaan badnoow. arrintii ayaa waxay u cuntawi weysay Muridi, taas oo ugu darneyd, muraayadii albigiisa, oo xogneyd, iftiinkina yareeysay, kana darnayd mida tan, oo ay saameeysay qalbigiisa, qarixii ka dhacay waxay ula mbid ahayd, muraayadii qalbiga oo laga soo tuuray daruuraha korkooda ku soo  dhacday dhulka kur kiisa firir iyo qarax aan la arki Karin, kaas oo qar saday qal bigiisa wuxuuna ku yiri isagoo qancinaayo jeceylkiisa,

-11-

meenaayo  ey na ka baxaa yaan ilin fara badan taas oo  labadiisa Daama oo u yeeshay jeex jeex, I lintaas oo ahayd  I lin morugo leh laakiin  xagiisa, waxaay ka aheed  mid uga macaan malabka shinida, ugana caraf badan catarka iyo miskiga, taas oo isaga uu ku qanacsan mar kaas, ka dib wuxuu bilaabay si da uu is ku iloow siin lahaah gabadha tan laakiin way u noqon waysay midaas nasiib wanaag wuxuu soo xasoostay erayo ahaa ‘Qof ka aad u jeceshahay si xad dhaaf ah waa loo dhin taa mooyee sida tan looga maharo, saacado ka dib wuxuu yimid magaaladda Xamar, wuxoo joogoba Xamar ayaa wuxuu xasuustay hadalkii uu ku waayay jaceylkiisa ayaa waxaa ku dhalatay fikir wanaagsan oo ah in uu wax barto, wax barasho aad u fiican mar kuu maal mo jooga magaaladda, ayaa waxaa u yeeray walaalkiis Maxamed yare si uu u barto.wax barasho fiican oo an facda isaga walaal kii ayaa soo qaatay maadooyin badan. Laamiin Muridi wuxuu qaatay maaddada kumbuyuutarka, wuxuuna ku latalin jiray in uu noqdo ardayga 1-aad oo loogu jecel yahay School, weyna u suurta gashay ta liska walaal kiis mida uu ku la talinjiray’ Wuxuu na u bartay sidii la rabay Kumbuyuutarka. Maalin maalmaha ka mid ah, ayaa waxaa dhacday in uu raadiyo Samiiro Ciwankeeda nasiib wanaag waxaa siiyey gabar ay ahaayeen Samiiro Saxiib, wuuna uga mahad ciliyay gabadhii. kadib waxaa dhac day maalin maalmaha ka mid, isa goo u diray warqad, si ay u wada sheekeystaan, warqadii waxaa aragtay Samiiro, weyna ka ogolaatay waxayna u soo dirtay warqad la mid ah warqadaas, waxaa la gaaray xilligii lawada ballamay. Isagoo qadka Interneetka isicmaalaayo, oo la sheekeysanaayo asxaabtiisa kala duwan, ayaa waxaa soo gashay qadka Samiiro, Muridi markaas wuu farxay, farxad aad u weyn, farxadaasoo gaarsiiyey in uu iloowo asxaabtii uu la sheekeysanaayey, isagoo markaas ka qadarinaayo, Jeceylkiisa qaaliga ah ee mudana kala maqnaayeen, waxayna tiri.   ‘Muridi ‘Aboowe macaane ma ii fiican tahay? wuxuuna ku yiri“Haa Abaayo waan fiicanahay”.Muridi ayaa ku salaamay markaas, salaan aan caadi aheyn, salaantaas oo ahayd sida tan.“Abaayo marka hore waan ku salaamay waxaan kugu salaamay salaan qiimo iyo qaayo badan salaan taasoo ka caraf badan miskiga salaan taasoo ka

-10-

Muriidi markaas dadka wuuu salaamayay laakiin maskaxdiisa wey maqneyd oo waxeyna ku maqneyd jeceylka ugubka ah ee ku soo saa’iiday, is la markiiba wuxuu bilaabay kaftan iyo xifaalo, sidoo kale iyadana way kaftan badneyd, waxaa lagaaray xilligii ay tagi lahaayeen dadkii Hoteelka ku jiray, laakiin asaga oo ka xun ayuu ka tagay Hoteelkii maalinataas dadka waa ay faraxsanaayeen asagana waxaa ka muuqday wajigiisa dhibaato jeceyl waxaa uu lamurugooday sida uu u sheegan lahaa jceylka ubadka ah ee ku soo darsay maalmahaan dambe Arrintaan farxadda leh wuxuu bilaabay in ay wada cabaan biyo aad

Umacaan jawigu markaas waa uu daganaa dabeesho way yareed hawadona aad ayeey u macaan badneed wuxuu yiri isagoo fiirinaayo uu na muujinaayo in uu abuuro kalgaceel iyo kalsooni ayuu yiri Samiirooy abaayo kawaran xagga iyo inta, ‘waxayna tiri walaal aniga waxaa ila wanagsan dhul keena Hooyo horaa waxaa loo yiri Dal shisheeyye ku joog dareen aniga waxaa ila haboon dhul keena Hooyo, ‘Muridi ayaa yiri taas been ma ahan abaayo waxaan ku way diinayaa in taad halkaas joogtay adiga wax jaceyl ah masameen miyaa, ‘Samiiro ayaa tiri waan sameeyay laakeen wali mahilin mid si dhab ah ii jecel aniga, ‘Muridi ayaa yiri isagoo taas la farxay quslaayana ayuu niyadda is kayiri u soo bandhig jaceyl kaaga laakiin nasiib darro waxaa yimid dad ka mid ah ehiladooda taas oo uu layaabay Muridi waxay joogaan waqti badan ayaa waxaa la’gaaray xiligii latagi lahaa Muridi markaas ayuu ar kay wiil ay saaxiibo ku noqdeen inta ay joogeen magaaladda gaalkacyo wiilkii ayaa waydiiyay waxa qabsaday baryahaan, ‘Muridi ayaa uga faalooday arimaha qabsaday baryahaan markii danbe ayaa  wuxuu yiri saxiib Muriidi qoftaada ma midaasbaa, ‘Muriidi ayaa yiri haa saxiib waa midaas aad hadda aragtay saxiib ka waran’ waaw  saxiib waan ladhacay dooqaaga waxaad moodaah adiga iyo ayidda in la is ku ku kiin talagalay saxiib qoftaan caadima ahan ee saaxiiboow waxaan ku go latalin lahaah aniga in aad u sheegto gabadha aad jeceshahay markaas Muriidi ayaa yiri saxiib aniga waxaan ku guda jiraa sidii aan u fahansiin lahaa jaceelka aan u qabo saxiib, saaxiibkiis wuxuu ahaa wiil lacag leh wiilkaas oo ay aad saaxiibo is

-3-

ku fiican a haayeen wuxuuna ka kaafin jiray wax allaale wuxuu doonayo Muridi, Muridi wuxuu ahaa wiil aan haysan wax dhaqaale ah wuxuuna markasta Muriidi is dhihi jiray Alloow yaa shaqo tan ka wanaagsan ku siiyo,  waxay imbadan sheekeeytsaanba Muridi iyo saaxiibkiis way soo kala tageen, waxaa isasoo raacay Muridi iyo gacalisadiisa Samiiro iyo ehelkooda waxay soo aadeen dhankaas iyo Hoteelkii, wixii la joogo magaaldii, ayaa waxaa bilaawday in ay dalxiis u aadaan magaaladda Garoowe iyo meela kale, go’aankaas waxaa soo jeediyey gabadhii Adeerkood, laakiin Muridi wuxuu ahaa qof wax jecel waxaana ku sii xoogeestay jeceylkii uu u qabay gacalisadiisa Samiira, waxayna Abaareen carigaa iyo magaaladii ay dalxiiska ugu socdeen ee ahayd magaaladda Garoowe balse Muridi ma raacin dadkii dalxiiska u socday, waxaa ku sii adkaatay sida uu ugu sheegan lahaa jeceyliisa balse waxaa ku sii xoogeysanaayey maalinba maalinta ka dembeeysa jeceylka uu u qabo gabadha uu Adduunka ugu jeclaa, ayuu isagoo murugayasan ku geeraaray ereyadaan.

Jaceel aayatiin leh baan

Abuuroo waad ogeydoo

Intaan udubkiisii mudaybaan

Ilaalshoo waan adkeeyoo

Abeydin sidii u dhowree

Markaan kulahaa ugaasooy

Ujeedo fogbaan lahaa

Afeefo dantaan lahaa

Amaanadan dhowr lahaa

Markuu u baxii isgaaray

Markuu intifaacsi joogo

Maxaa uur xumada keenay

Maxaa odayaal  xilsidey

Dagaal loogu oogayoo

Maxaa loo iima sheegoo

Waliba aflagaado keenay

Abaal daraey hadaad

Ujeedo xiinkaa uguuxday

-4-

·         Mudadaadu badanaa

·         Muuqaaqu dheeraa

·         Intaad igala maqan ahay

·         Maseexdoo habeenkii

·         Waan soo mir kacayaaa

·         Mugdiguna habeenaddan

·         la sii madoobaa

·         yaan madi ahaanine

·         marwadaan jeclaayeey

·         kala maarmi meynee

·         mar un nabad kusoo noqo.

intaas mar kii uu yiri, isagoo ka xun arrintaas qabsatay ayuu ka soo tagay wuxuuna yimid magaaladii, waxaa murugo la noqotay, arrintii uu islahaa Adeerkaa ayaa dhameen doona, oo ku noqotay hal bacaad lagu lisay isagoo yaaban ayuu yiri.                            

Cakuye jeceyl kuu galay ina Adeertaa

Calool xumo badanaa Marka aad istiraahdo u sheego jeceylkaaga

Caqabad badana

Calwo saad iyo calool xumo badanaa

Culees kiisu badanaa jaceyl

Caashaqa masida tanbaa 

Catowgiyo illin badanaa

Calwosaad iyo ciil badanaa

Ceynkaan maxaa ii qoray kaligay

Cimaamadii caashaqa maxaa ku doobay madaxeeyga

Calaacal keyga aloow ku xir Caashaqeeyga.

Markuu intaas ku calaacalay ayuu ayuu modo badan ku jiray dhib aan la u gaan Karin, oo ay ku noqotay arin taan mid uu layaabo mar waxuu soo xasuutaa Samiiro waa na uu ku farxaa mar kale waxuu fiiriyaa mida haysato wuuna la murugoodaa waxaa u noqon waysay in uu sii joogo magaaladda maal mo kadib ayuu go’aansaday in uu is ka ga tago magaaladda uu joogo markaas, uu na u laabto, magaaladdii Xamar, in ta uu ku soo jiray jidka mar waxaad moodaa in uu madaxa uu xanuu naayo sida uu yahay markaas uu na lafikirsan yahay marna waxaa indhihiisa la moodaa qof modo badan soo dhafarsanaan marna waxaad ka fahmi kartaa indhahiisa il

-9-

daadatay illin farxadeed marna ah illin murugo, taas ayey la yaabtay Samiiro, wuu ka soo tagay isagoo u fiirinaayo dhinac dhinac, iyaduna markaas waxay ahayd sidoo kale, Samiiro waxay cagta saartay jartii koowaad ee Diyaaradda waxee fiirineysay Muriidi ilaa ay ka gaar to jaran jartii u gu dan beeysay Diyaarada, waxyar kadib way istaagtay Samiiro, waxeey na soo fiirisay wiilkaan jeclaay ayadda, waxay taagnaataba jaran jartii,waxaa isaguna in  dhihiisa ka jeesan waayeen  Samiiro, ayaa waxa ka yimid gabadhii indhaheeda illin, kadib mar kuu arkay illintii ka soo daadaneeysay Samiiro ayuu ogaaday in ay si dhab ah u jeceshahay, i saga oo Niyada iska dhahaaya hadalkaan’ayaa wuxuu yiri.

"Maxaad mar hore ugu sheegan weysay jeceylkaaga’ gabadhii ayaa ahayd midda ugu dambeysay rikaabka raacaayo diyaaradda daqiiqado ka dib, waxaa garoonka cagaha ka qaaday diyaaradii ay saarnaayeen Samiiro iyo Ehelkeeda, isagoo sii fiirinaayo diyaaraddii inta ay ka mirqaysay wuxuuna ka soo tagay. Garonka diyaaradaha, uxuuna yiri 

·         maalintaad baxaysee

·         magaaladda ka dhooftaan

·         muxubo ku jaleecoo

·         miirkaan lahaa iyo

·         maankii ku raacee

·         intaad igala maqan tahay

·         maseexdo habeenkii

·         waan soo miir kacayaa

·         meel aan dhoween baad

·         iiga muu qaneysaa

·         yaan madi ahaanine

·         marwadaan jeclaayey

·         kala maarmi meynee

·         mar uu nabad ku soo noqo

·         Magacaaga inantakaleh

·         Markii oogu yeeree

·         Maqlaan soo hinqanayaa

-8-

Ilowsha dhaweey nabsaa

Dhexdeenaan ka ooganoo

Ruux uunbey cuqubo raacdo

Iyo bedashadaydi

Buundada cayaartee

Beledweyn ku taalee

Biyo lulato guudkood

Bartankeeda maaheen

Nasiib anaag wiilkii wuxuu u sheegay gabar uu ku kalsoonaa wuxuuna ku yiri. “Walaaleey waxaan kaa doonayaa in aad ila taliso oo aad ii sheegto waxa aniga aan lahordi waayay waayo  waxaa horay loo yiri, wixii kaa maqan walaalkaa ayey ku jiraana, haddaba sidaas daraadeed waxaan kaa doonayaa in aad isiiso talo wanaagsan, gabadhii ayaa waxay i tiri.

“Ma waxaad ka hadlaysaa, gabadhii Adeerkaa dhalay Samiiro C/rashiid” markaas aniga waan naxay markii ay sidaa igu tiri gabadhii balse nasiib wanaag waxaan ku dhahay, Haa wa iyada midda kaliya aan ka hurdi waayey aana ka harsan waayay kuna qarwo habeenkii alle keeno, indhaheyga bal fiiri illinta ka muuqato iyo wajigayga sida uu is ku badalay baryo kooban walaalay macaaney beryahaan noloshayda dambe maalinba maalnta ka dambeeyso wey ka sii daraysaa, ee maxaad tala ah ee aad iigula talinaysaa.

‘Gabadhii ayaa u dul qaadan weysay, murugada ka muuqato wijiga Muridi mar waxay fiirisay wajigiisa, marna waxay fiirisaa meelkale, ‘arrintii ayaan u dul qaadan waayey, waxaana ku iri walaaley mad i siisid ra’yi aan jeceylkeyga ku heli karo haddaan murugeysannahaye adigana muruga kale ha’iigo darine midaas Gabadhii waxay igu tiri’ ‘Aboowe macaan waxaan ku gola talin lahaa aniga nafta halmar ayey go’daa ku gu mana fiirsan karo murugadaan faraha badan ee maalin iyo habeen duhur iyo casir cisho iyo saqdhexe kugu sii badanayso Aboowe macaane waxaan ku dhihi lahaa u sheego jeceylkaaga niyadana qeyr u sheeg’ ‘aniga waan ku farxay ra’yigii ay isiisay gabadha walaashay ah ee aan ku kalsoonaa waana ogaa in ay isiin doonto talo wanaagsan, markii uu

-5-

ka soo tagay ka dib ayuu go’aan saday in uu u sheegto jeceylkiisa isagoo geesi nimo ka helay gabadha walaashiis ahayd  ayuu tiriyaay erayadaan

Qalinka aan wax ku qoraayo waa xididadda jirkeyga

Qadana  waa dhiigeeyga

Warqadona waa qalbigeyga

Bashqaddo na waa beerkeeyga

Barta ay ku taalo xabagta

allow Gaarsii hamiga aan uqabo

Ubax soo baxdaan la’eego lamoodaay

      Indhaheeda sixirka ah quruxda intey ka Qabaan allow ku xir jaceelkeeyga tufaax lamoodaan

Mr kuu yiri in taas ayuu u diray taleefoon Adeerkiis asagoo is leh arrintaan aad ku wareertay kana jiifan weyday kana harsan weysay u sheeg Adeerkaa iyada ayaa dhamaandoontee, ‘Adeer iyo wiilkii ayaa isa salaamay waxay salaantii socotaba wiilkii ayaa Adeerkii ayaa yiri,

“ Muridi Adeer  ma guursan miyaa adiga”?

‘Muridi ayaa yiri adeer aniga wali maguursan, ‘adeer kii ayaa yiri maxaa kugu dhacay aad laguursan waysay’ ‘wiil kii oo farxad marna naxasan ayaayiri Adeer aniga waxaan jeclaaday gabadhaada waxaana u jecelahay xad dhaaf, ‘Adeer kii ayaa ku yiri Adeer anigaa imaan doono mardhow, ‘Muriidi waa uu farxay sidii  Qof helay Dahab ama Dhayman kadib na  wuxuu ku yiri Adeerkii waan ku sugayaa, ‘Adeerkii ayaa yiri waayahay wiilkeeygiyoow’ ‘wuxuu sugo Adeerkiis ayaa waxaa dhacay in adeerkii uu ka yimaado (Yurubta) wuxuuna  ku yimid si kadis ah is lamarkiina Muriidi waxuu bilaabay in uu soo dhaweeyo Adeerkiis waxaa la’guda galay in  loo sameeyo khado sharaf logu talagalay Adeerkii ayaa dareemi la’a waxa haaya wiilka iyo daawadisa waxa ay tahay toona. in ay tahay gabadha uudhalay Adeerka. Adeerkii ayaa yiri maxaa Adeer  ku haya  oo  ilama fiiyoowide  maxaase  aan kuu qabtaa  taas  oo  uula

jeedo adeerka  in  si dhab  ah u helo  waxa wiilka uu  la ciirciirayo 

-6-

waayo Adeer ku wuxuu ahaa nin indheer  garad  ah  oo aad u yaqaano dhanka   ogaashada qofka. haddaba ayada oo loo soo  bandhigay wiilki  mas’alo  aad  u culus  waxaa danta ku kaliftay inuu caddeeyo  xannuunka haayo. Waqti yar kaddib wuxuu  maqlay shanqarta tuu nolasha u hibeeyay ayado markaas aysan dareemi karin xaaladda adag uu ku jiro markaas. Adeerki is lamarki waxaa fahmay waxaa ku soo dhacday marki ay ku wadda hadlayeen Taleefoon ka ayagoo kala jooga Soomaalia iyo Yurubta adeerki ayaa gudagalay in uu waydiiyo Aqoonta wiilka in ta ay la egtahay taas uu ulajeedo gabadheeydo waxayleedahay Aqoon wanaagsan taas ayaa ku noqatay wiilki caqabad adag wuxuuna ku yiri aniga hadda aqoon aan kuula’hor imaado magaranaayo laakiin Aqoontu waa shey labarankaro hadii la is ku dayo haseyeeshee madaaweynin Adeerku jawaabtaas uu bixiyay wiilka wuxuu ku yiri majeclaan laheed in aad guursato walaashaa?

waxaa mucjiso ku noqotay wiilkii bandhigga Adeerkiis u bandhigay arin taas hasa ahaatee asagoo dhoola caddeeynayo ayuu u gu jawaabay haa Adeer, Adeerkii ayaa yiri anigo masiinaayo gabadeeydo nin aan Aqoon laheen. Waxaa caqabad horleh ku noqotay asaga  arintaas

waayo wuxuu ahaa nin aan tacliin tiisa dhameysanin sidaas darteed ma uu san soo hor dhigikarin Adeerka Hortiisa Aqoon tiisa, waayo ma uusan dhameysanin Dugsiga Dhexe. taasina waa mida keentay in uu ku heli waayay gabadha u jeclaa. Lana harsan waayey. taasoo ku abuurtay walwal iyo walbahaar. muddo ka dib waxaa tageen Samiiro iyo Hoyadeed. Walaalaheed. iyo Aabaheed, waxaa la isku shubay halkaa iyo Eleboorka, nasiib daro markii ay soo baxaysay ma aysan is arkin jeceylkiisa, Muridi wuxuu soo aaday dhankaa iyo Eleboorkii, mar wax yar la joogo ayaa soo cagadhigatay Diyaaradii. Daalo Airline. waxaa bilaabatay in la macsalaameeyo Dadka tagaayo waxaa na soo sagootiyey Muridi wuxuu soo macsalaameeyey. Gabadga aabaheed. iyo Hooyadeed. iyo walaalaheed wuxuu kaloo soo gaaray gabadha uu jecelaa. markii uu macsalaameeyay ayeey sifiicanna u macsalaameeysay waliba in tii uu isaga macsalaamenayey in la mid ah, Muridi waxaa ka soo

-7-

John Smith

DHUMISAYE JACEYLKEE HA II DHOOLO CADEYN 

Xooluhuna  dhigaalkiyo               Dhayda ay la dararaan

Dhalintuna ciyaartiyo                        Caways la isku dhaafsado

Dhunkashadii macaaneyd    Soo dhoweynta caashaqa

Sida loogu dhaygago                   Yaan kuu dhowrayaa weli

Dhexda I qabo xabiibi

Intaas markii ay ay mareyso ayuu isna jawaab uga dhigay:

Dhabihii jaceylka                               Anagoo dhex joogaad

Ka dhaqaaqday beri hore                Ma aragtaa dhibaatada

Dhadhankiisu sun yahay                  Macaaniyo dhanaaniyo

Kee lagu dhoweeyaa                        Dheemankiyo luul

Ma lagu helaa dhaqaalaha   Dhawaqeygu wuxuu yahay

Anoo dhowr la haaban                     Ina dhaxalsiisay hooggaan

Adna ima dhoweysane                     Waad iga dhaqaaqdee

Hadda aan dhigee aar                      Dhumisaye jaceylkii

Ha ii dhoola caddeyn                        Midkii kuu dhignaa iyo

Dhalintaada raadso

DHAMMAAD

W/Q: Axmed Abuukar Sheekh Cali

MAHADNAQ

Max’ed Max’ud Waasuge (Madoobe)

Axmed Max’ed Cumar (Waaw)

Liibaan Muuse Max’ed (Abooto)

C/kariin Cumar Xunshe (Niiniile)

Axmed Sh. Cali Sh. Muuse (Rossi)

Max’ed Muuse Cumar (Abtidoon)

Cilmi Axmed Cali (Babaay)

C/raxmaan Abuukar Sh. Cali (Kuuku)

Max’ed Calas Daanyare (M. deeq)

-12-

Aadan Waa wiil dhallinyaro ah, waxa uuna la nool yahay hooyadiisa iyo labo la dhalatay. Aabbihiis mar hore yuu geeriyooday, waxa uuna hooyadiisa ku ahaa yaraan. Aadan ma jirin wax shaqo ah oo uu hayay, waxa uuna xiiseyn jiray ciyaaraha kubbadda Cagta. Aadan isagoo ka yimid Ciyaar ka dhaceysay Stadium Muqdisho, galabtaas aad ayuu u faraxsanaa, waayo kooxdii uu taageerayey ayaa la hoyatay guushii. Lama  qiyaasi karin xaaladda uu dhex maquuraneyey. Durbadiiba waxa uu yimid xaafadda, waxa uuna la kulmay Cali iyo Ilyaas; oo ah saaxiibadiis. Markuu u hambalyeeyay, iyaguna wey u hambalyeeyeen, kaddibna waxa ay u sheegeen in ay xaafadda deggan tahay gabar kibirrey ah oo indhaha kuu kala ged-geddineysa markii aad la hadasho. Aadan ayaa ku yiri, “Kibirrey aniga hala i tuso, waxaan idiin bari doonaa inaysan ahayn sida aad moodaane..” Wiilashii ayaa mar qura isla qoslay, iyagoo la yaaban Aadan sida uu isul weyn yahay, waxa ayna ku dhaheen,” Waa lagu tusi doonaa haddii aad wax ka qaban karto, mase u malaynayno inaad ka guul gaarto sababtoo ah salaan iska dhaafee haddii aad fiiriso xaggeeda waxaad kala kulmaysaa ereyo xun-xun sida: ciyaala suuq, haash-gad, hooyo canjeero i sii, waxyahow xunka ah, wax isu tar adiga iyo erayo kale oo la moodo inay iskool kaga soo baxday, loomana adkeysan karo erayada ka soo yeeraya afkeeda”.

Aadan oo la moodo inay dhimatay hooyadiisa carada ka muuqata, ayaa ku yiri “Iska daaya wax ay i dhihi lahayde, ii geeya inta aysan dhicin qorraxdu..” Wiilashii ayaa ku yiri “Waayahaye bal ina keen”, waxaana la isla beegsaday gurigii Ismahaan. Intii waddada lagu sii jiray, waxaa la is dhaafsaday kaftan aan la isugu aabo yeelin, ugu dambeyntiina wiilashii ayaa Aadan ku yiri “Aadanow haddii ay gabadhu salaanta kaa qaado sharad ayaan dhiibaynaa ee haddii ay ku xumeyso maxaa kaa diyaar ah?” Aadan hadalkii ayuu dafay, waxa uuna yiri, “Xumaan iyo salaan intaba iska daayee, idinkoo u jeeda ayaan garabka qabsanayaa|, markaasay isla dhaheen “Goormee?” “Socodkaanba haddii aad i tustiin” ayuu ku yiri. Iyagoo la yaaban faanka ka baxaya ayaa la gaaray halkii loo socday, waxa ayna ku yiraahdeen, “Waa kaa guriga ee bal wax inaga tus faankaaga” iyagoo kaga haray meel xoogaa ka durugsan guriga, waxa ay ahayd goor qorraxdu godka sii gashay, dadkuna waxa ay wada sugaayeen Bil Ramadaan. Aadan marka uu u soo dhowaaday Ismahaan ayuu “Abshir.. Abshir.. waa bishaan sugeynay ee sooma Ramadaanka” la soo booday, intaas markii ay dhagaheeda ku dhaceen si hal-haleel ah ayay u soo booday Ismahaan, garbasaarkeediina soo illowday, markaasey agta ka soo istaagtay Aadan, kuna tiri “Alla aaway Bisha Aboowe? I tus” inta uu

-1-

u soo dhowaaday garabkana ku soo dhagay ayuu farta ugu fiiqay meel eber ah kuna yiri “Waa taas...” “Wax uma jeedo” ayey tiri.. “Haddii aadan ujeedin, aniga ayaa arka ee berrito ha isku cunin”, waana uu ka tegay, waxaana ay indhaha qac ku siisay wiilashii oo qos-qoslaya, markaasay dareentay in uu qiyaanay wiilka. Halkii laga rabay inay xanaaqdo, qosol ayey dhoola caddeysay, waxa ayna gashay gurigeeda. Sida ay u sii socotay maba hakane, waxay isku tuurtay sariirta. Ismahaan waxaa ku billowday habeenkaas damac, waayo sida ay u qaan gaartay wiil lama hadlin. Waa markii ugu horreysay oo ay dareentay rabitaan. Waxa ay gad-gaddoontaba waqtigii ayaa is guray. Goor ay tahay hal saac ayey soo qabsatay raadiye agteeda yaalay, waxayna saaratay Idaacadaha FM-ka idaacad ka mid ah, waxayna ka dhageysatay in dad badan loo dhaariyay bilashada bisha barakeysan ee Ramadan, waxayna isu diyaarisay inay sameyso saxuurtii reerka.

Haddii aan u weecdo dhanka Aadan iyo wiilashii, waxa sharadkii lagu yeeshay Cali iyo Ilyaas, waxa ayna u mahad celiyeen Aadan. Hadal iyo dhammantiis, iyadoo la kala joogo in muddo ah ayaa waxaa kulmay Aadan iyo Ismahaan, maalintaas guriga Ismahaan saaxiibteed Istar ayaa la isku arkay, waxaana la is dhaaf-dhaafsaday sheeko seddax geesood ah. Wixii la kaftamaba waxaa xusuus gocatay Ismahaan oo tiri “Sow ma tihid yarkii I qayaanay iguna ceebeystay wiilashii ciyaala suuqiinta ahaa?” Intay Istar xaggeeda u jeesatay ayey ku tiri “Ka warran inta bil been ah ii tilmaamay ayuu garabka iga qabsaday mujtamaca dhexdooda?” Istar inta ay qososhay ayey ku tiri “Maxaa ka macno ah, waa qanjir maxay kaa qaadi karaan.. hadda is barta oo wada sheekeysta”, waana ay isaga dhex baxday, waxaana isku soo haray Ismahaan iyo Aadan, waxaana dhex martay sheeko xiiso gelisay, waxaana hadalkii qaatay Aadan oo yiri “Ismahaan iga raalli ahow, haddii aan kuu  gefay, aniga waxaan uga dan lahaa inaan ku barto waana ku bartay, haddana waxaan rabaa inaan kula qeybsado nolosha qiimaha badan” Ismahaan aad ayey ugu riyaaqday hadaladaas waxayna tiri “Waayahay, waan ku soo dhoweynayaa haddii aadan I qiyaami doonin..” Aadan ayaa yiri “ma qiyaani doono.. » waxa  uuna tiriyay tixdan:

Ismahaan walaaley                Arladaan ku noolahay

Adoo kale kumaan arag        Inanyahay samaan iyo

Asluub loo dhameeyaay       Anshax aad u wacan iyo

Qurux lagu amaanay             Ifka maad  ku noolayd

Allow yaa ku guursada         Aqal weyn ku geystoo

Abwaaniinta kuu waco          Alalaaska heesaha

Aayar kuu garaacoo Afadiisa noqotaa

 – 2 –

wiil fiican, haystana lacag adiguna waxaad rabtaa wiilasha aan shaqeysan in aad canjeelada kala sugto waalidkooda, ma taqaanid waxa kuu dan ah, waxaana kuu roon inaad yeesho warkeyga, haddii aad isku daydo inaad diido ogow ma jirto cid kula tashaneysa, waana lagugu darayaa wiilka kuu doonan, bood ama dhac..” Inta ay doodayeen ayaa waxaa yimid aabbaheed isagoo dareemay qaylada ka jirta guriga, wuxuuna yiri “Waa maxay qaylada ?” hooyo Canab ayaa tiri “Ma ogiye bal wax u sheeg gabadhaan baas oo aad adigu dhashay’’ Markaasuu yiri, “Ismahaan kaalay aabbo, maxaa kugu dhacay, sow qof weyn maahid ?” Markaasey ku tiri “Aabbo ma adigaa I dhiibay anigoon waxba ka ogeyn?” Oday Cali oo ah Ismahaan aabbaheed ayaa muujiyey xanaaq kuna yiri gabadhiisa “Naa aamus! Ma adigaan kaala tashan lahaa?, waxaa la yiri ‘Gabari god ha kaaga jirto ama guri rageed’, haddana waxaan kuu diyaariyay gurigii aad iigaga jiri lahayd, mana rabo inaad ka keento wax dood ah, haddii aad ka keentana halcadka ayaan ku bixinayaa”, waxa uuna galay qolkiisa, Ismahaana waxaa ku habsaday wel-wel iyo walaahow aan cidi ku walaacsameyn, arrinkii ayaana ku sii cuslaaday, fikirna waa uu ku ballaartay. Iyadoo yaaban si ay yeeshana garan la’ ayaa waxaa u timid saaxiibteed Istar, waxa ayna u sheegtay in lagu dirqinaayo nin aysan rabin waxa ayna tiri “Saaxiibay Istar ma aqaano halka la iga habaaray, aabahayna waxa uu igu yiri, ‘waxaan kugu darayaa wiil, haddaad diidana qoorta ayaan kaa goynayaa’ ee saaxiibay ila tali, ma tahriibaa inta laygu dari lahaa nin aanan aqoon dabeecadiisa?” Istar ayaa tiri “Ismahaanay waxaad raadisaa Aadan, una sheegtaa arrintan, waxaan maqlay inuu dibadda aadi rabo mar dhow..” Ismahaan ayaa tiri “Aadan waa iga xanaaqsan yahay balse hadda ayaan iska tuug-tuugayaa haddii uu iga yeelo waan ku jarayaa cidda, waana waddada kaliya ee ii furan, haddii uu igu diidana waan iska tahriibayaa baddaba aan ku dhinto intaan la jiifan lahaa nin aan Aadan ahayn..” Istar waa iska baxday iyadoo ku dhaheysa “Sidaas ayaan isku ognahay..” ismahaanna waxay soo raadisay Aadan, waxaa ayna indhaheedu qabteen Aadan oo ku labbisan labiskii uu dibada ugu ambabixi lahaa, wuxuuna ku qornaa maalintaas diyaaraddii u qaadi lahayd Itoobiya, markaasay ku soo boodday, waxayna ku tiri “Aadan aboowe sow ma fiicnid..” markaasuu yiri  “haa, waxaan filayaa inaad iigu timid macsalaamays, ma waxaad maqashay bixitaankeyga..” markaasay damacday inay dareensiiso jaceylka dhabta ah waxa ayna ku tiri:

Sida dhool gu’oo da’ay                    Dhirtuna laama bixisoo

Xareeduna dhabaha taal                  Sida looga dhaansado

Yaan kuu dhowrayaa weli                Dhexda I qabo xabiibi

– 11 –

niyaddiisu u beddelantay ama ku abuurmay wax ay Soomaalidu u taqaan buufiska,  waxna kama oga xaaladda Ismahaan ay ku sugan tahay oo waxaa u muuqda inuu ku noolaan doono nolol fiican, markii uu shaqeystana uu dalban doono gabar  midda ugu fiican ..” aad ayuuna ugu faraxsanaa in uu ka mid noqdo dadka qurba joogga ah, hooyadiina waxa ay kula dar-daarantaa had iyo jeeraale inuu noqdo mid wax isku tara, noqdana mid aan doorin diintiisa, waayo waxa uu ahaa yaraankeeda, waxa ayna la jecleyd inuu ku noolaado farxad, waxa ayna ku dadaali jirtay inta barbaarineysay dhaqan celintiisa, dar-daarankeedana waxaa ka mid ahaa:

Wiilkaygii macaayow                                     Waan kula dar-daarmayaa

Waalidkaagii baan ahay                    Waano iyo digniiniyo

Waxa aan ku leeyahay                      Wehelkaaga yuu noqon

Waaruf aanan haysan                       Diintii wacnayd iyo

Wardigii Ilaahay                                 Waan kuu duceeyee

Weligaa ha moogaan                                    Waddankaaga hooyo oo

Waardiyahaaga adkeey                    Culimadeena waaweyn

Wan ayaan u qalayaa                        Yaasiin iyo wasaafaad

Wel-wel tire kuu dalbayaa                Walbahaari mayside

Weligaa nabad ku noolow

Aadan hooyadiis waxba uma yareysan, si fiican ayayna ula dar-daarantay wiilkeeda. Dhanka kale waxaa dhacday in Ismahaan loo doonay wiil uu dhalay oday ay saaxiibo ahaayeen aabbaheed, waxaana loo sheegay inay doonan tahay balse waxa ay la ahayd been mana ku qanacsaneyn in lagu daro nin aysan iyadu waxba ka ogeyn amaba aysan shukaansan, haddana waxaa ay ku han weyneyd inay ku calaacasho Aadan, noqotana marwadiisa, waxaana go’aan lagu gaaray in la gudo galo qaban qaabadii arooskeeda, waxaana howshii lagu wareejiyey hooyadeed.. maalintii dambe ayaa lagu daray habaryarteed si ay uga soo adeegaan suuqa. Ismahan hooyadeed ayaa ku tiri “Ismahaan hooyo is raaca adiga iyo habaryartaa oo suuqa ka soo adeega soona iibso waxaad u baahan tahay dahab, dhar iyo shobinkaaga..” “Oo waa maxay waxa aan u baahanahay.. hooyo ii sheeg maxaad damacsan tihiin?” Hooyo Canab ayaa tiri “Sow ma ogid in mar dhow lagu guursan doono,  nikaaxa iyo guuriskana laga dhigi doono hal mar, haddaba soo iibso waxa aad jeceshahay?” Ismahaan ayaa xanaaqday furkana tuuratay kuna tiri hooyadeed “Nin ayaa lagugu darayaa aa!.. ma jirto wax aan soo iibsanayo, mana rabo nin aan anigu la heshiin hana la ii daayo dooqeyga..” markaasey hooyadii tiri “Naa ma rabo is walaaqidaada aabbahaa ayaana ku dhiibay, waxaana lagu siiyay.

– 10 –

Oogadood ku faaftee           Ila fiiri aayaha

Intaas markii uu tiriyay ayuu yiri “Ma ahan runtii ammaantaada mid la soo koobi karo..” Ismahaan ayaa is celin kari wayday, iyadoo la moodo inuu haayo jaceyl muddo ku raagay, indhahana hoos u godeysa, candhuuftana liqi la’ waxa ayna jawaab uga dhigtay erayadan:

Aadanow sidoo kale             Anba waad i gaartaye

Eebadii jaceylkoo                 Oodin baan dareemaa                     

Adigaa igu beeraye               ii tali walaalow                                  

Aqal aayatiinliyo                    Aan u taagno udubkii                      

Asturaayay caashaqa            Anna waxaan ilmeeyaa                    

Haddii aan ku waayo Ifka kaan ka doortow                       

Inaan kuu ahaado                 Ooridaada mooyee              

Sina kuma adkeystee           Adaan kuu ahay amaano

Intaas markii ay dhameysay ayaa lagu ballamay habeenka xiga, waxaana la isku dhaafay ‘ballanta adkee iyo waa tahay’.

Aadan waxa uu aaday xaafadiisa, isagoo la moodo inuu helay adduunyo ku filan cimrigiisa inta ka dhiman, qofkii uu raba inuu magacaabana waxa uu ugu yeeraa magaca ku cusub qalbigiisa. Dhanka kalena Ismahaan kama yareysane waxa ay hamineysay hammi aan la qiyaasi karin, qalbigana waxaa xad dhaaf ku noqday jaceyl.. la ogaan doonee halka u dambeyn doonta labadan ruux.

Waxaa la soo gaaray xilligii ballanta lalahaa. Qof waliba waxa uu gudo galay sida uu isugu diyaarin lahaa ballanta qiimaha ka leh agtooda. Ismahaan ayaa soo istaagtay illinka gurigooda. Markii ay taagnayd xoogaa daqiiqado ah, ayaa waxaa soo hor istaagay Aadankii ay sugeysay. Markii ay sii qooraansatay waaba isagii oo qoslaya. Mar qura ayaa la isku soo booday oo la isa salaamay salaan xiiso leh, waxa ayna ku tiri, ‘Bes iga dheh.. amaanta ayaad iga badisay ee yaanan ku dhicin darbiyada, haddii aan is cajabiyo dadku waa ila yaabayaan”. Aadan ayaa ku yiri “Ma adigaa ku dhacaya mise aniga?.. abaayo haddii ruux noqonayo dhibane waxaan u malaynayaa inuu ahaan doono aniga, waayo waqtiba waqtiga ka dambeeya waxaan dareemaa in uu igu sii ordaayo jaceyl, jirkeyga oo dhanna waxaa isku yaaciyey jahwareer, amakaag, calaacal, anfariir, yaab iyo laab-lakac, daawadeyduna waa adiga”.

– 3 –

Aadan inta uu waday hadaladaas, Ismahaan hoos ayey eegaysay qalbigana iska lahayd, “Aadan aad ayuu kuu jecel yahay, waxaana ku abuurantay kalsoni fiican”, waxayna ku tiri Abboowe “Inta aan dunnida ku noolahay uma riyaaqi doono ruux aan adiga ahayn, weligeyna ma arag sida ay kuu mudatay nafteyda qof ay u mudatay”. Habeenkaas wixii la isla doodaba, waxaa la isku gaaray xilli dambe, waxaana lagu heshiiyay in arrimaha si toos ah la isula meel dhigi doono waqtiyada soo socdo. Akhristow ha ahaado jaceylku wax jiro balse waxaa kaweyn calafka, wixii aan kuu qornayna ma arkaysid.. tallaabta aad qaadeyso waxaa fiican inay xag Alle ka qornaato, haddii aysan kaaga qornayna ma is hordhigi kartid.

Aadan iyo Ismahaan waxa ay ku ballameen waqti kale in la is arko, iyagoo kala qaatay mid waliba taleefan lambarkiisa, waana la kala hoyaaday, waxa ayna noqdeen labo ruux oo mar waliba iska war haya, kulankooda waxa uu noqday is daba joog, hase ahaatee kulankoodu waxa uu u badnaa khadka. Iyadoo farxaddoodu sii kordhayso ayaa Aadan reerkiisa u taxaabeen xabsi isagoo lagu soo eedeeyay caasi waalidnimo. Ismahaan ayaa waysay gacaliyaheedii aragti iyo taleefan intaba, waxaa laga dareemayay maalmahaas murugo soo wajahday farxad iyo fir-fircoonideedii, dadkuna waxa ay iswaydiinayeen “Maxaa ku dhacay gabadhan.. waa taan sii dhamaanaysee? Malaha waa ulakac”. Mar ay wax weydiisay gabar u ah deris waxa ay ku tiri “Ismahaanay maxaa kugu dhacay, waa adigaan dhamaadoo baaba’aye, gibilkaaguse waa qayirmaye, dadkuse waxa ay afka ku hayaan hadal hayntaada?” Ismahaan oo ka xanaaqday hadallada gabadha aadna u dhibsaneysa ayaa ku tiri “Naa igala tag wararka aad ka soo qaaday naagana xun-xun oo war xumo tashiilka badan” Gabadhii inta xishootay indhahana ka mirig-mirig siisay ceeb darteed iyadoon macsalaama dhihin ayey ilinka ka baxday, Ismahaanna waxa ay agta ka fariisatay taleefankii ay kala socon jirtay xiriirkii kala dhexeeyay Aadan oo ay maalmahaanba la’ayd, waxayna moodaysay taleefankii soo dhaca Aadankeedii. Markii ay fiiriso shaashadda maba ahan. Inta kor u qaado ayey dhigtaa si uusan u noqon biisi.. Ismahaan waxa ay noqotay ruux murugada iyo fikirka u ah joogto. Allow yaa u sheega in uu xiran yahay wiilka ay sida xun uga wal-waleyso iyadoo fadhigeeda ku hurdeysa ayey tirisay tixdan:-

Hawo sare dusheedaa

Qalbigu dul heehaaboo

Haatufka soo dhacayaan

Halowda ku hayaa

Hammigayga waxaa ku jira

                                                      - 4 -

anigu leeyahay”, Aadan oo ogaaday inay dan leedahay ayaa yiri, “Iska daa labadeena cidda qaldane, ka hadal danahaaga.. waxa ayna ku tiri “Waxaan rabaa inaan arrinteenii dib u soo celino ee bal wax igala qabo, kana raalli ahow wixii dhib ah ee aan kuu geystay..” Aadan ayaa hadalkii qaatay wuxuuna yiri “Ismahaan waa jirtay mar aan wax kula qaban karay mise ahan maanta waxa uuna u raaciyey erayadan:

Anigoon meher gaarin                     Mataantaan lahaa iyo

Midigteyda jiifan                               Maseyr been ah gaartee

Maxaan kuu sameeyaa                     Aniguna maaweeliyo

Maslaxaddii aan waday                    Maya ayaad ka keentee

Miyaad jiir naxaysay                          Maskaxda waxaan ku haayaa

Murankaad I gelisoo                                     Maantaan ka reystee

Muraadkaaga raadsoo                     Magaceyga ii dhaaf

Intaas markii uu yiri ayuu u raaciyey “Isla weynidii shalay maxay maanta wax kuugu qaban waysay, waan aqaan ruux dheregsan sida uu u dhereg dhacsado ee na kala daa..” iyadoo ilmeyneysa ayuu ka dhaqaaqay, waxa uuna beegsaday halka uu ku socday, Ismahaan lama kulmin wax naxariis ah, waxaana ku habsaday culeys, sida ruux sida wax ka tan badan ayey ka ruruqaansatay halkii lagu cidleeyay, waxa ayna iska soo aaday gurigeedii, iyadoo dadku ay u arkayeen markii la fiiriyo hadaladeeda buudyiga ah inay tahay qof lagu laban yahay, waayo waxa la arkayey haddiiba la su’aalo kama aysan bixinayn jawaab sax ah, waxa ayna la hadal haysay niyadeeda, waxa ayna ku calaacashay:

Shiddo waa tanoo kale                     Shallaay waa dambeysaa

Shib waxaa igu siiyay                                    Igu shiday hur aan damin

Inankaan la showroo                                    Sheekadiisii aan rabay

Ku magaciisa shabbahoo                 Aroos loo sharxaayaan

Uga shakiyey inuu yahay                  Anigaa shirqoolmee

Shib miyaan iraahdaa                       Mise waan shiraacdaa

Sheeddaan dul meeraa                    Yaan u sheeganaayaa

Shaahidkii na uuntow                       Kurbo feyde ii sheeg

Aamiin.. aamiin.. allaylehe inay duco ku soo gabagabeysay calaacalkeeda ayuu marayaa arrinku. Marba marka ka sii dambeysa xaaladdeeda caafimaad hoos ayey u sii dhacaysay. Waxaa arrintaas walaac ka muujiyay reerkeeda, waayo ma garanayn halka laga asiibay gabadhooda, waxaa daraasaad ku sameysay hooyadeed si ay wax uga ogaato balse uma suurto gelin dhan waliba oo ay ka eegto.

Dhanka kale Aadan waxaa loo sheegay inuu dhowaan u ambabixi doono dalka Itoobiya, isagoo ku sii joogi doono si ku meel gaar ah, ilaa inta uu ka heli doono leen Yurub ah. Waa uu ka calool duubtay, waxa ayna

- 9 -

lagama yaabo inuu kugu ceebeysto dadka dhexdooda..” iyadoo aan la hadlin isaga ayey isaga soo gudubtay halkii ay ku socotay  oo ahayd gurigii Istar. Markii ay timid waxa ay la kulantay Istar hooyadeed, waxayna u sheegtay inay Istar jirto suuqa soona dhowdahay.. Ismahaan waa iska fadhiisatay. Markii ay fadhiday in muddo ah ayaa waxaa u soo gashay saaxiibteed Istar. Si hal-haleel ah ayaa la isugu soo booday, waana la isa shumiyey, waxaa ka dhacday salaan la moodo in kala maqnaa sanado. Salaan kaddib waxaa la galay kaftan “Naa Goormaad xalwada na siineysaa?” Istar oo dhoolo caddeyneysaa tiri, “Ismahaaney waxaanba moodayey in adiga iyo Aadan ay arrintiinu qariib tahaye, maxaa idinku dhacay,  waa idinka xalwada na siin la’ee?” Ismahaan ayaa tiri “Qariib-qariibow xaal qaado, goormaa laga tegay warkaas..” ma waxaad ogtahay ayaad indhaha ka qabsaneysaa?” Istar oo fahmi la’ erayada Ismahaan ayaa tiri “Naa waa maxay waxa aan indhaha ka qabsanayo ii caddee warkaaga?” Ismahaan waxa ay tiri “’Saaxiib sadar muuqdo su’aal ka dhan’ ayaa horay loo yiri.. ma waxaad isaga kay dhigeysa qof moog arrinta Aadan sida uu iigu xadgudbay, sow ma ogid inuu guursaday naag weliba arooskiisa looga tahniyadeeyay idaacadaha, dhagahaygana aan ku maqlay oo aan lahayn dad ayaa ii sheegay..” Istar ayaa ogaatay wiilkii Aadan samiga la aha inay u qaadatay inuu yahay gacaliyaheeda..” inta ay qososhay ayey ku tiri “Yaan lagula yaabin ma ahan isaga wiilka aroosay ee waa wiil ay sami ka yihiin seddaxda magac, waana ka qaldan tahay in aad ku wayso jaceylkaaga wax aadan hubsan..” Ismahaan ayaa wareertay oo garan waysay halka looga yimid, waxa ayna tiri “Istarey, haddii ay runtaa tahay waa ka qaldanaa Aadan, mana garanayo si aan wax yeelo..’ Istar ayaa tiri “Raadi oo ka raali geli haddii aad rabto inaad heshiisiin wiilka aad ku kahdoontay, markii uu aroosayey waxa uu ku jiray xabsi, waxa uuna xirnaa hal sano iyo dhowr bilood..” Ismahaan ayaa tiri “Waa ii sheegay balse kama aqbalin shaydaan ayaa iga adkaaday oo waan ku gacan sayray balse hadda waxa aan ku qasbanahay inaan dib u soo nooleeyo jaceylkii aan u geystay dhibka, haddana waan sii baxay ee nabadey..” waana la soo kala tegay. Iyadoo aan la qiyaasi karin  murugada, walaaca iyo diifta ka muuqata Ismahaan, ma aadin gurigeeda ee waxa ay baadi goob ugu dhaqaaqday dhankii uu jiray Aadan, nasiib wanaag waxa ay la kulantay Aadan oo ku sii socda gurigiisa, waxa ayna ku tiri “Aadan sow nabad maahan..” Aadan ayaa yiri ‘haa.. aad ayaan u fiicanahay, waana mahad haddii aan kaa helay salaan..” Ismahaan oo ku faraxday Aadan sida uu uga qaaday salaanta qabowga oo ay moodaysay  inuu weli naxariis u hayo, waxa ayna ku tiri “Aadanow waxaan soo ogaaday dambigii aan kuu yeelayey inaadan lahayn, qaladkana aan

                                                  - 8 -

Hadalna ii diida

Caashaqii cilmi haligay iyo

Qays ayaan hilib wadaagnaa

Holac ayaa igu shidan oo

Ma arkee humaaggiisa

Inankii aan ka helay

Allow keen hareerteyda

Intaasi markii ay mareyso, ayey indhaha wac kala siisay oo waxa ay dareentay inay hurudday, niyaddana ka walaacsan tahay. Ismahaan waxa ay murgootaba waxa ay damacday inay is madadaaliso, waxa ayna soo diyaarsatay raadiyo khaas u ahaa iyada oo ay kala socon jirtay barnaamijyo ay xiiseyn jirtay, waana ay shidatay. Waxay isku madadaalisaba, habeen habeennada ka mid ah ayaa waxaa  u soo galay tahniyado aroos, markii ay sii dhaga-dhageysayba waxaa dhagaheeda ku soo dhacay wiil seddax magac kala ah sami gacaliyaheeda oo ay isku xaafadna ku nool yihiin kuna aqal galay isla xaafaddiisa. Iyadoo looga tahniyadeynayo idaacadii ay dhageysaneysay waxay is tustay inuu guursaday gabar kale, iyadana uu ka aag beddeshay, awalna uu been la jilaayey. Ismahaan si aad ah ayay uga carootay, waxayna damacday inay ka samirto, dejisana qalbigeeda. Intaas oo dhan Aadan waxba kama ogayne, waxa uu dhex jiifay xabsi. Sanad iyo lix bilood kaddib ayaa la soo daayay isagoo la moodo nin hantiile ah caddaanta iyo cayilkana u eg xaaji, dadkuna waxa ay ku dhahayeen “Xaggeed ka nimceysatay ninyahow waa adigaan sii bararaye?” isaguna erayadaas maba u lahayn dhago oo waxa uu ku mashquulsanaa sidii uu isu hortaagi lahaa gacalisadiisa uu in muddo ah la’aa akhbaarteeda iyo qof uu ka wareysto halkii ay ku dambeysay. Aadan ma aadin gurigiisa ee waxa uu ku hormaray xaggaa iyo gacalisadiisa. Nasiib wanaag waxa uu la kulmay Ismahaan oo ka timid suuqa rabtana inay diyaariso qado, waxa ayna sii gaaraysay illinka guriga, isaga oo faraxsan, naxdinna ku dheehan tahay ayuu yiri “Gacaliso ii warran, haddii la i xiray ma I soo booqaneysid miyaa? Mise fiican tahay xaaladdaada?” inta qosol la gariirtay ayey tiri, ‘waan ogahay in lagu xiray, laguuguna xiray xabsiga Heeg, kaddib markii laguugu soo eedeeyay inaad gabar ka xadday qalbiga asaagaa ah” markaasuu yiri “Iga daa kaftanka iyo qiiq isku qariska’ inta hadalkii qaadatay ayey tiri “Waa maxay qiiq isku qariska.. ma anigaad iigu timid daac-daacsi, waan ogahay inaad guursatay, iguna siri maysid ‘waa la i xiray’, haddii lagu dayriyay miyaad igu soo laabatay, mise waa dharag dhacsi, ma ogi anigee ninyahow magaceyga ii daa, mar horaad aroostaye”, markaasuu dareemay in wax rabitaan ah aan loo hayn, niyaddana iska yiri “Waatan aroos aroos ku haysee malaha iyadaa la aroosay”,                        - 5 -

waxa uuna soo xusuustay maah-maahdii ahayd (Nin weyn tag lama yiraahdee wuxuu ku tagaa la tusaa), markaasuu yiri, “Gacaliso iga daa ciyaartee ma adigaa aroosay, mise waxaad illowday jaceylkii ina dhex yiil, bal muraadkaaga ii caddee?” Markaasay ku tiri “Waa cadyahay warkuye, aan kala qalleyno, waxba iima haysid anna kuuma hayo, hana kugu ekaato midda kuu joogta guriga..” isagoo naxsan lana yaaban meesha laga asiibay ayuu tiriyay erayadan:

Ma helin jaceylkii                              Muddo aan dhisaynoo

Muraadkii aan lahaa iyo                   Makaankii aan sugaynee

Mar haddaad I waysay                      Maqnaansho igu tilmaantay

Ma aadin iilkii                                                Meel dheer ma joogine

Macduur baan ahaayoo                    Mugdi baan dhex jiifay

Maamadii i dhashaa                          Xabsi igu masruuftay

Anigoonan muteysan                        Caasi la igu matalayoo

Madaxa la iga xiiray                          Maxkamad la ii taxaabay

Ma i deyrineysa xabiibi                    Mise waad i soo dhoweynoo

Farxadi ma jireysaa ?

Intaas markii uu yiri ayey burqatay oo tiri :

Mushkiloy adduunyoy                      Maxaad maanka aadmiga

Mala’awaalo u gelisaa                      Masiiboy adduunyoy

Middaan malagu soo qaban                        Een maxfuudka lagu qorin

Miyuu kaa maqnaadaa                      Waxaa marag ma doontaa

Anna igu maqaalaa                            Nin marwo leh inaad tahay

Madaxa xiirtayaaba                           Is mar-maroojisaaba

Midigteyda ha taaban                       Ma kuu haayo jaceylee

Meel kaleeto u doono

Ismahaan iyadoo gacanta sii wal-walaaqeysa ayey iska gashay gurigeeda, Aadanna isagoo gacan ku dareen ah ayuu isaga soo luuday gurigiisa, waxaana ku habsatay murugo uusan arag inta uu ku noolaa dunnida dusheeda. Intii uu waddada ku sii jiray waxa uu ku calaacalayey erayadan:

Dhab ahaan jaceyl baa                     I dhalan rogay anoo yar

Dhibkiisaan tabaayaa                        Dheeftii aan cunaayiyo

Dhuunigaan ka go’oo                       Dhiiggu waa I daataa

Dhilqe aan arkayn baa                      Dhacaankeyga fuuqsada

Dhaqsi uma gam’aayo                       Inantaan dhalaalkiyo

Dhabannada ka eegtaa                    Dhimbilahaan I gelisee

Anna dhaawaceygii                           U bandhigay sidaan ahay

Dhag jalaq ma siinine                       Waa dhool caddeysaa

                                                  - 6 -

Dhab markaan u qaatay                    Waa dheel tiraahdaa

Ukuntaan dhowr iraahdana             Dhagaxay ku tuurtaa

Dhabtii aan firaashana                     Saxaray ku dhoobta

Dharkaan daahirsado bay                Ku walaaqdaa dhiiqadee

Dhaqaale maan ka sugayaa

Inta uu calaacalayey kama uusan leexaneyn wixii waddada kaga hor yimaada. Waxa uu dhagxaha darbeeyaba waxa uu yimid gurigiisii uu in muddo ah ka xirnaa. Reerkiisa xiiso ayey u qabeen balse isaga waxa uu ku jiray xaalad murugo  leh, waxa uuna noqday maqane jooge.

Maalmo kadib reerkiisa ayaa u arkay inuu xanuunsaday, waxaana loo waday dhakhtar si wax looga ogaado caafimaadkiisa, balse meel kastoo la geeyayba waxaa u soo baxday (Negative) , ma qof uu hayo jaceyl aan lala hayn ayaa la daaweyn karaa, in Ilaahay ka tir-tiro qalbigiisa mooyaane ? Allow yaa u sheega reerkiisa inuu gabar uu jeclaa ay la sii daysay hammigii uu ka lahaa !!! si kastaba ha ahaatee hooyadii ayaa ogaatay inuusan jirraneyn, waxa hayana uu jaceyl yahay, waxa ayna damacday inay u qal-qaaliso dibadda, si uu wax isugu taro, waxa ayna la hadashay walaasheed oo ku nooleyd Ingiriiska, waana loo ballan qaaday in loo bixiyo wiilka, waxaana la gudo galay sidii loogu diyaarin lahaa dibad-baxiisa.

Dhanka kale Ismahaan iyadu waxaa ay ahayd ruux dal doorsaday mar hore oo waxa ay isu moodaa in laga qaldanaa iskana gaartay, waxa ayna  go’aan ku gaartay inaysan isu dhiibin nin dambe ama ay la wadaagto sheeko jaceyl. Waxa ay noqotay qof guri-joog ah oo aan la sheekeysan dhalinta. Waxa ay noqotay ruux aan farxad badnayn, raggana waxa ay la xiratay col, inkastoo ay gocanaysay xusuustii Aadan iyadoo u aragta inuu u geystay qalbigeeda dhaawac xun, dambiilana uu ka yahay agteeda, haddana ma jecleyn in Aadan wax laga sheego, waayo jaceylkii hore ayaa damqanaya, mararka qaar waxa ay isku waanisaa ‘Haddii uu guursaday naag kale isna uu kuu yimid maxaad ugu carab laalaadin wayday oo maxaad ugu dayrisay, haddiise uu guur kuugu soo qaado cudur daar ugu yeeli waysay, sow lagama yaabeen inuu furo naagta, sidaasna aad isku hanataan ?..Maya.. maya.. adigoo la ah saaxiib sow kaama tagin?” Ismahaan iyada iyo nafteeda ayaa dagaalama, qaltan iyo waxaa ku dhashay xisaabaad, waxa ay iska walaacdaba waxaa dhacday maalin maalmaha ka mid ah inay soo aaddo xaafaddii Istar oo ahayd meeshii uu jaceylkooda ka hana qaaday. Inta ay waddada ku sii jirtay ayaa waxaa indhaheedu qabteen Aadan oo la socda dhalinyaro, waxa ay damacday inay salaanto, haddana niyadda ayaa siin kari wayday xishood dartiis, waxaa niyadda ka gashay wiilkii aad xumaysay haddii aad wacdo sow

- 7 -